Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2025, vol. LIX, br.1, str.101-137
Jezik rada: srpski
Pregledni rad
342.4(497.11)“1808/1838“
327:321.727(470+497.11)
doi:10.5937/zrpfns59-55514
Autor:
Zoran Čvorović
Univerzitet u Kragujevcu
Pravni fakultet u Kragujevcu
zoranrcvorovic@gmail.com
ORCID ID: 0000-0001-6579-8146
Sažetak:
Rad je posvećen ulozi i stavovima zvanične Rusije u procesu formiranju organizacije vlasti u Srbiji, u periodu od Erfurtske konvencije 1808. godine do Hatišerifa od 1838. godine. Centralni problem koji se u radu pretresa na osnovu istorijskih izvora i novije literature, jeste uloga Rusije u uspostavljanju ograničene monarhije u Srbiji posle Drugog srpskog ustanka. Autor se opredelio da istraži taj problem pre svega zbog dijametralno suprotnih ocena u srpskoj pravnoj i istorijskoj nauci o ulozi Rusije u ustavnom razvitku Srbije tokom prve četiri decenije 19. veka. Polazeći od teze da je za uspostavanje ograničene monarhije i otvaranje ustavnog pitanja u Srbiji ključno bilo zalaganje Rusije za uvođenje Sovjeta sa nepokretnim članovima, autor na osnovu arhivske građe pokazuje da je takvo zalaganje bilo deo dugoročne strategije ondašnje ruske spoljne politike. Reč je o politici „konstitucionalne diplomatije“ cara Aleksandra I. Pritom, autor pokazuje da se osnovni principi ove politike nisu menjali u pogledu Srbije, ni nakon što su car Aleksandar I i njegov naslednik Nikolaj I zvanično napustili ovu politiku. U radu se daje drugačije viđenje odnosa zvanične Rusije prema Sretenjskom ustavu od onog koje dominira u srpskoj društvenoj nauci. Ruski protest protiv Sretenjskog ustava dovodi se u vezu sa ondašnjom politikom očuvanja „slabog suseda“ koje se držao zvanični Petrograd u odnosu na Tursku, kao i sa doslednim ruskim zalaganjem za uvođenje ograničene monarhije u Srbiji, čemu je bio prepreka Sretenjski ustav.
Ključne reči:
Rusija, knez Miloš, Sretenjski ustav, ograničena monarhija, politika „konstitucinalne diplomatije“.