Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2017, vol. 51, br. 1, str. 115–126
jezik rada: srpski
Originalni naučni rad
udk: 347.27:347.232(497.11)
doi: 10.5937/zrpfns51-13937
Autor:
Dr Bojan Pajtić, vanredni profesor
Univerzitet u Novom Sadu
Pravni fakultet u Novom Sadu
B.Pajtic@pf.uns.ac.rs
Sažetak:
Institut fiducije potiče iz rimskog prava, a najčešće je korišćen za fiducijarni prenos svojine radi upravljanja imovinom (fiducia cum amico contracta) i za fiducijarni prenos svojine radi obezbeđivanje potraživanja (fiducia cum creditore contracta). Fiducijarni prenos svojine u modernim pravima i pravnom prometu doživljava reafirmaciju zbog vidnih prednosti u odnosu na postojeća sredstva realnog obezbeđenja potraživanja. Najvažnija prednost fiducijarnih sporazuma u odnosu na založno obezbeđenje ogleda se u mnogo bržoj naplati potraživanja, jer, kod ovog sredstva nema dugih sudskih procedura. Fiducijant, odnosno dužnik iz osnovnog posla, u momentu zaključenja sporazuma prenosi svojinu na stvari na fiducijara, odnosno poverioca. Za razliku od zaloge, gde je to nemoguće, kod fiducijarnih sporazuma dužnik stvar, koja predstavlja predmet obezbeđenja, može zadržati u državini i koristiti je, između ostalog, i za namirenje obaveze prema poveriocu. Za ovaj institut je karakteristično razilaženje pravne forme i ekonomske sadržine, što pojedine teoretičare, kao što je Gams, učvršćuje u uverenju da su ovakvi pravni poslovi nedopušteni. Domaći sudovi, vrlo često, proglašavaju fiducijarni prenos svojine ništavim, podvodeći ga pod zabranu lex commissoria. Međutim, preovlađujući stav srpske civilistike je da je institut fiducijarnih sporazuma dozvoljen, jer se ne kosi sa opštom zabranom kršenja prinudnih propisa, javnog poretka i dobrih običaja, a nije osnovano ni podvoditi ga pod zabranjenu komisornu klauzulu iz ugovora o zalozi. Fiducijarni sporazumi ne spadaju u kategoriju imenovanih ugovora, jer nisu regulisani pozitivnim pravnim propisima u Srbiji. Pojedini autori smatraju da su, sa trenutkom donošenja Zakona o založnom pravu na pokretnim stvarima upisanim u registar prestali razlozi za zakonsko regulisanje fiducijarnog prenosa svojine. Autor ovog članka nije saglasan sa takvim stavom i zalaže se za ugrađivanje ovog institute u pozitivne propise Srbije, kako zbog toga što je fiducijarni prenos svojine pogodniji za poverioca nego bezdržavinska zaloga, tako i zbog činjenice da se radi o institutu koji već postoji u pravnoj praksi, a njegova primena, pritom, često nailazi na nerazumevanje sudova, čime strane koje ugovore ovakav način obezbeđenja potraživanja, iako savesne, bivaju dovedene u situaciju pravne nesigurnosti. Pored fiducijarnog prenosa radi obezbeđenja potraživanja, i fiducijarni prenos svojine radi upravljanja imovinom (fiducia cum amico contracta) doživljava ponovnu afirmaciju u nama srodnim kontinentalnim pravnim sistemima. Autor ovog članka stoji na stanovištu da bi i ovaj institut imao blagorodno dejstvo na pravni promet i dalji razvoj privrednih odnosa u Srbiji..
Ključne reči:
Fiducijarni prenos svojine, bezdržavinska zaloga, obezbeđenje potraživanja.