Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2014, vol. XLVIII, br. 4, str. 35–56
jezik rada: srpski
Originalni naučni rad
udk: 347.921
doi: 10.5937/zrpfns48-7567
Autor:
Dr Ranko Keča, redovni profesor
Univerzitet u Novom Sadu
Pravni fakultet u Novom Sadu
Sažetak:
U radu se razmatra problematika koja se odnosi na alternativno,
fakultativno ovlašćenje tuženog u srpskom parničnom postupku. Evidentno
je da navedeno pitanje nije izazivalo veći interes naučne i stručne
javnosti mada se povodom njega pojavljuje niz veoma složenih problema.
Postojeća koncepcija procesne fakultas alternativae koja uspostavljena pre
desetak godina može se smatrati uspešnom jer proširuje okvire dispozitivnih
ovlašćenja parničnih stranaka. Mogućnost uspostavljanja fakultativnog
ovlašćenja se prestaje vezivati samo za one zahteve kojima se traži dosuđenje
određene stvari. Izjava se može dati povodom svake nenovčane činidbe.
Zamena ispunjenja tih činidbi je je takođe postavljena znatno šire jer se više
ne odnosi samo na isplatu određenog novčanog iznosa nego obuhvata
mogućnost izvršenja neke druge činidbe. Ipak, bez posebnog opravdanja
zadržano je ranije važeće rešenje po kojem se uspostavljanje procesne fakultas
alternativae ograničava na prvostepeni postupak mada ne postoje
razlozi koji bi govorili protiv mogućnosti da se to učini i tokom postupka
po žalbi. U radu se razmatra sadržaj izvršne regulative koja se odnosi na
postupak prinudnog izvršenja presude u kojoj je sadržana procesna fakultas
alternativa pri čemu se ta rešenja značajno razlikuju od onih koja su
sadržana u domenu obligacionog i parničnog zakonodavstva. Posebno u
delu koji se odnosi na određivanje granica do kojih izvršni dužnik može dobrovoljno
ispuniti svoju obavezu izvršenjem fakultativne činidbe. Rešenja
izvršnog prava se ne mogu smatrati uspešnim i realno ograničavaju zamenu
dosuđene činidbe nekom drugom i tako osujeti eventualno vođenje izvršnog
postupka. Stvara pogodan ambijent za zloupotrebu procesnih ovlašćenja
na štetu izvršnog dužnika. Razmatraju se i pitanja koja se odnose na
obavezu suda da nedvosmisleno razjasni prirodu izjava koje tužilac iznosi
u tužbi i kasnije tokom postupka jer te izjave mogu izgledati isto a imati sasvim
različit procesni značaj. Predaja stvari i ili isplata određenog novčanog
iznosa može pretpostavljati razne vidove kumulacije tužbenih zahteva
ali to može isto značiti postavljanje jednog zahteva, onog za predaju stvari
ili ispunjenja druge činidbe i davanje izjave da se tuženi može osloboditi te
obaveze plaćanjem novčanog iznosa ili neke druge činidbe. Sud je dužan
razjasniti o kojem se vidu kumulacije radi uključujući zauzimanje jednog
sasvim jasnog stava o prirodi date izjave. Pored navedenih u radu se obuhvataju
i neka druga pitanja koja se zbog njihovog manjeg značaja posebno
ne spominju.
Ključne reči:
alternativno ovlašćenje tuženog, fakultativno ovlašćenje
tuženog, procesna fakultas alternativa, parnični postupak, ispunjenje obaveze,
izvršni postupak, kumulacija tužbenih zahteva, presuda