Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2014, vol. XLVIII, br. 2, str. 307–323
jezik rada: srpski
Originalni naučni rad
udk: 343.352(497.11)”1804/1815”
doi: 10.5937/zrpfns48-6743
Autor:
Dr Nataša Deretić, docent
Univerzitet u Novom Sadu
Pravni fakultet u Novom Sadu
Sažetak:
Srpski narod je državotvornost rano ispoljio (još u srednjem veku) ali se savremena srpska država postepeno gradila: od ustaničke Srbije (1804-1815), preko samoupravne Kneževine Srbije (1830) do međunarodnog priznanja nezavisnosti Kneževine Srbije (1878). Mlada srpska država iz perioda Prvog srpskog ustanka imala je sve atribute koji čine jednu državu: aparat vlasti koji obuhvata centralne i lokalne organe vlasti, teritoriju, stanovništvo. Država u nastajanju, nasledivši protekciju i korupciju (dva velika zla zaostala iz turske uprave), preduzimala je niz mera na njihovom suzbijanju, a sve u cilju da centralna vlast učvrsti državni aparat. Umesto kadija i muselima, koji su dobrim delom živeli od mita i podmićivanja, država u nastajanju, borila se sa starešinama koji se zloupotrebom položaja, ekonomski uzdižu i odvajaju od narodne mase u Pašaluku. Oni uzimaju najbolji i najveći plen u toku borbi sa Turcima, samovoljno prisvajaju turske kuće i imanja, uzimaju skele i carinarnice u svoje ruke, drže monopol u trgovini i koriste “starešinski kuluk“ – kuluk koji su srpski seljaci pre ustanka dugovali spahijama. Pojavni oblici korupcije nasleđeni iz turskog doba, i dalje traju s time što u doba stvaranja srpske države, odražavaju izvesne nove navike u društvu – da se novcem moglo sve kupiti.
Ključne reči:
Društveni odnosi u ustaničkoj Srbiji, uloga Vožda i starešina, nove navike tadašnjeg društva, Karađorđev zakon.