Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2013, vol. XLVII, br. 3, str. 95–105
jezik rada: srpski
Originalni naučni rad
udk: 17:340.12
doi: 10.5937/zrpfns47-4945
Autor:
Dr Miloš Marjanović, redovni profesor
Univerzitet u Novom Sadu
Pravni fakultet u Novom Sadu
Sažetak:
Razmotrena je njegova gotovo inflatorna i neodređena
upotreba. Izgleda da je pre reč o regulativnom principu nego o opštem
pojmu sa standardizovanim značenjem. Ističu se njegova filozofska, teološka,
pravna i bioetička dimenzija. Princip ljudskog dostojanstva je
konstituišući ne samo za moral nego i za savremeno društvo, u temelju
je kako prirodnog tako i pozitivnog prava kao i u središtu bioetičkih
rasprava. Naspram njegove ranije aristokratske (staleške) upotrebe,
analizirana su mu filozofska značenja kao čoveštva, osobeno ljudskog,
umnog, slobodnog samoodređenja čoveka (Ciceron, Akvinski, Mirandola,
Kant) i demokratska, utemeljujuća značenja u mnogim međunarodnim
dokumentima i ustavima pojedinih zemalja, u kojima se ponegde
nalazi na samom njihovom početku. Osim unutrašnje ispitivana je i njegova
spoljašnja dimenzija (prirodni i društveni uslovi). Pravne garancije
za ljudska prava su od ključnog značaja za ostvarenje ljudskog dostojanstva
ali prinuda koja je svojstvena pravu može da ga ugrozi kao
pravnu vrednost. Pravo na kaznu se može posmatrati i kao ponovno uspostavljanje
ljudskog dostojanstva. Postoji prirodno dostojanstvo, jednako
za sve ljude, i društveno dostojanstvo, u kome su još vidljive razlike
i nejednakosti. U ekološkim i bioetičkim raspravama pojavile su se
kritike pojma ljudskog dostojanstva kao antropocentrične vrednosti.
Počelo se govoriti o dostojanstvu svega Stvorenog, dostojanstvu prirode
i pravu prirode. Dostojanstvo je nova paradigma koja kvalitativno
drukčije strukturiše našu sliku države i prava, celog društva ali i čoveka
i prirode.
Ključne reči:
čovečnost, umno samoodređenje, Kant, temeljni princip
morala i prava, dostojanstvo u pravnim dokumentima, prirodno i društveno
dostojanstvo, antropocentrizam, dostojanstvo prirode, nova paradigma