Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2012, vol. XLVI, br. 4, str. 55–67
jezik rada: srpski
Originalni naučni rad
udk: 316:17
doi: 10.5937/zrpfns46-2799
Autor:
Dr Miloš Marjanović, redovni profesor
Univerzitet u Novom Sadu
Pravni fakultet u Novom Sadu
Sažetak:
Autor najpre razmatra prvobitno jedinstvo celokupne normativne
regulacije, iz koje se u kasnom rimskom carstvu izdvaja pravo, a
tek u novom veku i moral. Analizirani su odnos između moralne i etičke
refleksije i Veberovo razlikovanje etike čiste volje (Gesinnungsethik) i etike
odgovornosti (Verantwortungsethik). Moral se određuje pomoću dobrog
kao vrhovne vrednosti, kao osobena vrsta društvenih normi ali i kao
vrsta ljudskog ponašanja. Ova tri određenja se mogu objediniti u integrativnom
pristupu. Ispitane su dimenzije moralnih iskaza, subjektivna i
objektivna strana moralnosti, kao i razlika između morala i moralnosti.
Do opšteg pojma morala se ne može doći njegovim sadržinskim nego tek
formalnim određenjem. To formalno određenje je konstituens i sociološkog
pojma morala koji se odnosi na moral kao društvenu pojavu. Njegova
suština je u određenju morala preko specifične norme, sa osobenostima
u unutrašnjoj i spoljašnjoj obaveznosti (sa grižom savesti kao najosobenijom
moralnom sankcijom i regulacijom koju vrši formalno neinstitucionalizovano
ili difuzno društvo), kao i u sagledavanju morala kao društvenog
procesa (delanja ljudi povezanih moralnim normama). Navode se
osnovne vrste društvenih moralnih procesa – postojanje, obrazovanje,
funkcionisanje i menjanje morala. Sažeto su analizirani uticaj društva na
moral i društvene funkcije morala, sa posebnim osvrtom na odnos prava i
morala.
Ključne reči:
normativna regulacija, moralna i etička refleksija, etika
odgovornosti, moralnost, moralne vrednosti, norme i ponašanja, integrativni
pristup, opšti i sociološki pojam morala, moral kao društvena
pojava i proces, moral i društvo, moral i pravo.