Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2004, vol. XXXVIII, br. 2 tom 2, str. 611-628
jezik rada: srpski
Izvorni naučni rad
udk: 338.2 (497.11) “18”
interdoi: 10.5937/zrpfns38-0074
Autor:
Dr Momčilo Vukićević, redovni profesor
Univerzitet u Novom Sadu
Pravni fakultet u Novom Sadu
Sažetak:
Ako se pod “teorijsku lupu” doktrinarnih opredeljenja opšte ekonomske politike stave osnovne komponente angažmana organizovane društvene zajednice oko uređenja, zašptite i unapređenja privrede ustaničke Srbije, dolazi se do nedvosmislenog zaključka o postojanju samo elemenata – začetaka (ovakvog) aktivnog odnosa. Inače, ključno područje postepenog konstituisanja novog funkcionalnog i razvojnog ambijenta nacionalne ekonomije nalazi se u okvirima njenih osnovnih grana. U tom smislu, posebne sektorsko – faktorske ekonomske politike, koje “pokrivaju” (samo) njene ključnegrane, dobijaju u svom, ionako velikom, značaju. Inicijalna i najvažnija komponenta njihove mreže, aktuelne u ustaničkoj Srbiji, jeste agrarna politika. Objašnjenje ključnih iskaza vezanih za ocene (nepotpune) konstituisanosti opšteg ekonomsko – političkog kompleksa i njegove (nedovoljne) efikasnosti, leži u – za početak XIX veka karakterističnom – “balkanskom okruženju” privrednog i, uopšte, društvenog života. Prvi srpski ustanak je, cenimo, predstavljao za našu zemlju svojevrsnu balkansku varijantu buržosake demokratske revolucije. Njena je specifičnost da se njome začinje inkubacioni proces sa klicama koje su trebale da proizvedu (i) nove društvene uslove privređivanja. U pitanju je simultani splet različitih stremljenja čiji je zajednički imenitelj uvođenje, u razvijenim zemljama Zapadne Evrope već stasalog, robnog namesto prevaziđenog azijskog tipa zatvorenog – rečju, naturalnog – privređivanja. Pozadinu ove i ovakve korenite transformacije čine, teorijski već objektivizirani i diljem Zapadne Evrope uspešno oživotvoreni, interakcijski (sub) procesi kristalizacije i sedimentacije privrednog života. Međutim, njihovo zakonito propulzivno (sa) dejstvo, u uslovima ustaničke Srbije ne predstavljaju “motornu snagu” napretka njene nacionalne privredi. Osnovni razlog za ovakvo stanje je njihova nenivelisanost i suprotstavljenost:
kristalizacija → contra ← sedimentacija
Ova i ovakva “odbranbena ekonomija” ustaničke, pa i postustaničke, Srbije logično rezultira “razvodnjeni” odnos organizovane društvene zajednice prema funkcionisanju, odnosno razvoju privrede čiji su osnovni indikatori: sa jedne strane, nerazvijenost opšte ekonomske politike, a sa druge nerazuđenost mreže posebnih ekonomsko-političkih angažmana koji, opet parcijal no , “pokrivaju” samo ključne delove njene, gotovo monostrukturne, nacionalne ekonomije. Da zaključimo: u inicijalnoj fazi moderne srpske držav, tokom celog XIX veka, uočljivo je sučeljavanje tursko – levantijskog i prozapadno – evropskog ekonomskog modela privređivanja, kao i odgovarajuće opšte ekonomske politike. Pri tome svojevrsne himere prošlosti – zasnovane na naturalnom načinu privređivanja-su dominantne u odnosu na nov način tržišno organizovanja ekonomskog života.
Ključne reči:
privredno “okruženje” s ’ početka XIX veka; narodna ekonomija – opšta ekonomska politika – agrar i agrarna politika ustaničke Srbije;