Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2003, vol. XXXVII, br. 3, str. 115-126
jezik rada: srpski
Izvorni naučni rad
udk: nema
interdoi: 10.5937/zrpfns37-0032
Autor:
Dr Dušan Nikolić, vanredni profesor
Univerzitet u Novom Sadu
Pravni fakultet u Novom Sadu
Sažetak:
Istovremeno sa nastankom ljudskog društva započeto je ujednačavanje različitih pravila ponašanja. Taj proces, koji traje nekoliko hiljada godina, naglo je intenziviran u drugoj polovini XX veka pod uticajem globalizacije. U radu se ukazuje na različite modele ujednačavanja pravnih pravila, počev od spontanog prihvatanja običaja, preko recepcije i inplantacije normativnih rešenja, do savremenog pravnog neokolonijalizma.
Posebna pažnja posvećena je jednom neinvazivnom metodu, nastalom u renesansnim gradovima severne Italije, početkom drugog milenijuma. U Bolonji, Padovi, Paviji i nekim drugim trgovinskim i kulturnim središtima, glosatori su proučavali i predavali rimsko pravo sadržano u Justinijanovim Digestama. Nastavu su pratili studenti iz gotovo svih evropskih zemalja. Učeni pravnici su po povratku u zavičaj primenjivali regule rimskog prava doprinoseći uspostavljanju jedinstvenog ius commune Europaeum. U radu je detaljno opisan taj prvi, srednjevekovni Bolonjski proces.
Proces dezintegracije evropskog pravnog prostora dostigao je vrhunac u XIX veku, kada je u mnogim zemljama izvršena kodifikacija građanskog prava. U Evropi od tada postoje tri različita pravna kruga.
Integracija evropskog prostora nameće i potrebu za ujednačavanjem prava. Međutim, u pravnoj teoriji, pa čak i među kreatorima novog pravnog poretka, ne postoji saglasnost o metodu otklanjanja razlika. Evropski parlament doneo rezolucije kojima je trasiran put za donošenje jedinstvenog Evropskog građanskog zakonika. Na suprot tome, pojedini autori se zalažu za postupno ujednačavanje prava kroz otvoreni obrazovni prostor. Cilj je da se studentima tokom studija omogući lak prelazak sa jednog evropskog univerziteta na drugi. Takva pokretljivost bi omogućila da budući pravnici sagledaju strana normativna rešenja i da ih kasnije (poput srednjevekovnih studenata koji su se školovali u renesansnoj Bolonji) primene u svojim zemljama.
Ovaj neinvazivni metod ujednačavanja prava kroz novi Bolonjski proces, mogao bi biti posebno značajan za zemlje u tranziciji.
Ključne reči:
globalizacija, ujednačavanje prava, rimsko pravo, recepcija, pravni kolonijalizam, evropsko pravo, Evropski građanski zakonik, Trento projekt, Bolonjski proces, tranzicione zemlje