Ceo tekst rada:
Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
2003, vol. XXXVII, br. 1-2, str. 83-100
jezik rada: srpski
Izvorni naučni rad
udk: nema
interdoi: 10.5937/zrpfns37-0008
Autor:
Dr Jožef Salma, redovni profesor
Univerzitet u Novom Sadu
Pravni fakultet u Novom Sadu
Sažetak:
Mađarsko građansko zakonodavstvo se kao zasebno zakonodavstvo, odvojeno od drugih oblasti prava, intenzivnije razvijalo počev od prve polovine XIX veka. Predgrađanska kodifikacija, Werbocy-jev Tripartit iz 1517. godine sa elementima javnog i privatnog prava, je imao dugotrajan uticaj. Iako zvanično nije stupio na snagu (osim u Erdely-u Transileaniji), ovaj kodeks se dugo primenjivao u sudskoj praksi. Počev od građanskog perioda, ideja o kodifikaciji građanskog prava nije prevagla, jer je sistem formalnih izvora bio tradicionalno zasnovan na procedentnom (sudskom) pravu. Uprkos tome postojale su parlamentarne inicijative za donošenje građanskog zakonika, počev od 3. decenije XIX veka. U drugoj polovini XIX veka, počev od sednice Judekskurijalne konferencije (1861), a osobito nakon Nagodbe sa Austrijom (1867) su nastali značajni predlozi za kodeks, i to po pojedinim delovima građanskog prava. Počev od 1896. godine izrađeno je nekoliko sukcesivnih varijanti Nacrta (I nacrt iz 1900., II Nacrt iz 1913, III Nacrt iz 1914. g. IV Nacrt iz 1916. g., V Predlog iz 1928. g.) za Mađarski građanski zakonik koji su obuhvatali celokupan sistem građanskog prava. Od više kodifikacionih predloga najznačajniji je Predlog MGZ iz 1928. godine. Ovi kodeksi su po oceni i domaće i inostrane literature bili na visokom, evropskom stručnom i naučnom nivou. Razlozi zašto u tom periodu nije došlo do donošenja Zakonika nisu naučne prirode. Prvi Građanski kodeks koji je ipak stupio na snagu, donet je tek u jednom drugom netržišnom, tzv. planskom ili dirigovanom sistemu privrede, sistemu koji nije bio povoljan za građansko pravo, 1959. godine i on je pored svog nastojanja kodifikatora da se održi kontinuitet sa evropskim konceptom i tradicijom mađarskog privatnog prava, sadržavao od toga odstupajuće oktrojisane (neevropske) elemente. Posle temeljne reforme pravnog sistema iz 1989. godine i prelaska na pravno organizovano društvo, kodeks iz 1969.g. više nije bio prihvatljiv, te je od početka harmonizacionog procesa, pretrpeo značajne izmene. Zbog održavanja kodifikacione konzistentnosti, pokazalo se, da je neophodan potpuno novi kodeks, sa potrebnim generalnim pravno-filozofskim osnovama, sa vraćanjem na sopstvene i evropske pravne tradicije, uz inkorporaciju svih oblasti građanskog prava, uključiv i porodične, radne odnose i pravo privrednih društava. Na osnovu odluke Vlade iz 1998. i 1999. g. započet je postupak za izradu novog zakonika. Glavna komisija za kodifikaciju je objavila 2001. i 2002. godine novu koncepciju za izradu MGZ. Koncepcija teži da se uz uvažavanje partikularnih izmena, donese novi, moderan, jedinstveni civilni kodeks, usaglašen sa zahtevima modernog tržišnog društva i evropskog prava.
Ključne reči:
Ustavne promene kao podloga za reformu pravnog sistema u Mađarskoj, uloga ustavnog suda, partikularne izmene građanskog zakonika i odluka o rekodifikaciji, harmonizacija građanskog zakonodavstva sa evropskim pravom i institucionalna implementacija